Постояннодействующий очно-заочный конкурс «ПОДСОЛНУХ»
по изучению правил дорожного движения и правил поведения при чрезвычайных ситуациях
 |
Конкурс проводится для учащихся 5-10 классов школ Балтасинского муниципального района РТ
Начало действия проекта 15 октября 2006 года. Автор проекта - Зарипов Рафхат Шакурович
Начало действия проекта 15 октября 2006 года. Автор проекта - Зарипов Рафхат Шакурович
| Девиз конкурса: “Подсолнух всегда смотрит на солнце. Мы смотрим на светлое будущее. Жизнь каждому дается только один раз. Береги свою жизнь и жизнь окружающих!” |
5-6 сыйныф укучылары өчен биремнәренең җавап үрнәкләре
ИКЕНЧЕ ПАКЕТ
Примерные ответы на задания 5-6 классов
ВТОРОЙ ПАКЕТ
Биредә укучылар җибәргән җаваплардан кайбер үрнәкләр бирелә. Бу җаваплар әле тулы аңлатмалар белән бирелгән дип булмый. Алар җаваплардан өзекләр генә.
Здесь предлагается выдержки из ответов некоторых команд. Их еще недостаточно считать полными ответами с комментарием.
БЕРЕНЧЕ ПАКЕТ биремнәренә җаваплар биредә
Ответы заданий ПЕРВОГО ПАКЕТА здесь
ӨЧЕНЧЕ ПАКЕТ биремнәренә җаваплар биредә
Ответы заданий ТРЕТЬЕГО ПАКЕТА здесь
ДҮTЕНЧЕ ПАКЕТ биремнәренә җаваплар биредә
Ответы заданий ЧЕТВЕРТОГО ПАКЕТА здесь
№ 1 сорау: Автомобиль йөртүче кая таба барырга ярый, кая таба барырга ярамый икәнен кайдан белә?
Вопрос №1: Откуда знает водитель куда ехать можно, а куда нельзя?
1. Автомобиль йөртүче кая таба барырга ярый, кая таба барырга ярамый икәнен юл билгеләренә, юлдагы тамга-сызыкларга (разметкалар), юлда күренеп торучы хәрәкәт итүче транспорт чараларының төрле сигналларына карап, регулировщик һәм светофорга, аның өстәмә секцияләренә карап белә. Юлдан баручы һәм юл аркылы чыгучы кешеләргә карата аеруча игътибарлы булырга кирәк. Иң әһәмиятлесе. Бердәм юлда йөрү кагыйдәләрен тулысы белән белә кирәк. Бу очракта зәңгәр төстәге җиңел машина юл кырында уңга борылырга ярамый дигән тыю билгесе булмаганлыктан уң якка борыла ала.2. Юлга сызылган сызык өзек-өзек булганда, юлның уң ягыннан баручы машина каршы хәрәкәт юлына борылып чыга ала (сул як поворотын яндырган машина), әгәр дә үзенең артыннан килүче машинаны башта уздырып җибәрсә.3.Бер үк юнәлештә хәрәкәт итүче машина үзеннән алда баручы машинаны поворот утын яндырган очракта, алдыннан баручы һәм арттыннан килүче машиналар белән ара ераклыгын күзәткәннән соң.
№ 2 сорау: Велосипед белән кайда йөрергә ярый, кайда ярамый икәнен ничек аңларга?
Вопрос №2: Как понять, где можно ездить на велосипеде, а где нельзя? 
2. Где можно ездить на велосипеде, там поставлены знаки с рисунком велосипеда (не зачёркнутые и кроме запрещающих знаков). Рәсемдә сурәтләнгән кисәтү билгесе алда велосипед юлы бар икәнлеген аңлата. Шәһәрләрдә велосипед белән махсус велосипед юлларында гына йөрергә ярый, ә авылларда машина юлынан 1 метр эчкә кереп һәм велосипедта 12 яшь тулгач кына йөрергә ярый. Ә аннан кечерәкләргә болыннарда, паркларда, транспорт йорми торган урыннарда гына йөрергә ярый.
Велосипедчылар өчен түбәндәге тамгалар булырга мөмкин: велосипед юлы белән кисешү . монда велосипед белән йөрергә ярамый, монда велосипед белән йөрергә ярый.дигән юл билгеләре булырга мөмкин.
№ 3 сорау: Төрле төрдәге светофорларның сигналлары нәрсәне аңлата?
Вопрос №3: Что означает сигналы разнообразных светофоров? 
3. 1.сигналлары вертикаль рәвештә урнаштырылган светофор. 2. сигналлары горизонталь рәвештә урнаштырылган светофор. Ул юл уртасына өскә куела 3. өстәмә секцияле светофор. Кызыл төс – туктарга, Сары төс - әзерләнергә, Яшел төс – юл ачык үтәргә ярый дигәнне аңлата. Өстәмә секцияле светофорлар, хәрәкәт күп булган юл чатларында транспорт хәрәкәтен мөмкин кадәр һәлакәтсез көйләү өчен куела.
№ 4 сорау: Күпсандагы юл билгеләрен ни өчен куялар һәм алар нәрсәне аңлата?
Вопрос №4: Зачем устанавливают и что означают многочисленные дорожные знаки?
4. Хәвефле юл, автобус һәм троллейбус тукталышы, велосипедта йөрү тыела, велосипед юлы, җәяүлеләргә юл аша чыгу урыны. Юлларда дөрес,хәвеф-хәтәрсез хәрәкәт итү өчен. Юл билгеләрен юлдагы һәлакәтләрне киметү өчен куела.
1 билге кисэт? билгесе – бик куркыныч юл,
2 билге: инфирмация к?рсәт? билгесе – автобус һәм троллейбус тукталышы,
3 билге: тыю белгесе – велосипедта йөр? тыела,
4 билге: боеру билгесе– велосипед юлының йөрү өлеше,
5 билге : информация к?рсәт? билгесе – җеяулеләр юлны аркылып чыгу урыны
№ 5 сорау: Урамнарга һәм юлларга сары һәм ак тасмаларны ни өчен сызалар һәм алар нәрсәне аңлата?
Вопрос №5: Зачем улицы и дороги разрисованы белыми и желтыми полосами и как они называются?
5. Они называются дорожной разметкой. Они необходимы для того чтобы пешеходы и водители знали где нужно ездить и переходить улицы, а так же для многого другого. Юл тамгалары ике төрле була: горизонталь һәм вертикаль. Горизонталь тамгалардан: өзек-өзек сызыклар юлны ике өлешкә бүлә, транспорт белән кисеп чыгарга ярый. Тоташ сызыклар булганда да юлны ике өлешкә бүлә, әмма транспорт белән кисеп чыгарга ярамый. Махсус үтә калын сызыклар да, сары төстәге сызыклар да булырга мөмкин.
Юлларда билгеле режим һэм хәрәкәт тәртибен билгеләү өчен сызыла. Юлга сызылган тамгалар транспорт агымнарын аеру өчен, юлның куркыныч урыннарын, чикләрен һәм йөрү өлешенең чикләрен билгели.Транспорт чараларының туктау урынын күрсәтә. Юл тамгалары җәяүлеләр өчен дә, юлны аркылып чыгу урыннарына сызыла.
№ 6 сорау: Велосипедта йөрүнең төп кагыйдәләре турында сөйләгез.
Вопрос №6: Расскажите о об основных правилах езды на велосипеде?
6. Велосипедта йөрү кагыйдәләре күп. Менә кайберләре:
1.Караңгы вакытта велосипедта алгы фара артны фонарь кабызылган яки арткы якта кызыл яктылык кайтаргыч урнаштырылган булырга тиеш.
2. Велосипедта шоссе буйлап берсе артыннан икенчесе бер рәт булып бара алалар.
3.Велосипедта пассажирлар утыртып йөртергә тыела.
4.Велосипедчы хәрәкәтенең юнәлеше үзгәртү турында кисәтү сигналын хәрәкәт юәлешен үзгәрткәндә һәрвакыт бирергэ тиеш.
5. Звонок .алгы фароны.артны фонаре һәм бер-берсеннән бәйсез эшли торган ике тормазы булмаган велосипедта йөрергә ярамый.
6. Әгәр шоссе юлда өзек-өзек аркылы сызыклар белән билгеләнгән булса өч юл полосасы билгеләнгән булса үтеп йөрү өлеше кырыеннан бер метр ара калдырып уң як юл полосасы буйлап барырга кирәк.
7.Әгәр велосипедчы башка төр транспорт средствосын узып китәргә теләсә.ул үзенеңнияте турында кисәтү сигналы бирергә тиеш.
8.Хәрәкәт көйләнелә торган чатта борыла торган велосипедчы светофорның яшел сигналына карап урам аша чыгучы җәяүле лэргә юл бирергә тиеш.
9.Әгәр тимер юл аркылы чыгу урынында шлагбаум төшә башлаган булса яки тавыш сигналы бирелсә аркылы чыгу керү тыела.
10.Хәрәкәт юнәлешен сулга үзгәртү турында кисәтү сигналы велосипедчы сул кулын төгэл итеп янга сузып бирэ.
11.Форма кигән милиция сотруднигы яки дружиначы велосипедчыны туктата ала.теләсэ нинди шартларда велосипедчы милиция сотруднигы яки дружиначы таләплэренэ буйсынырга тиеш.
12. Юл-транспорт вакыйгасына эләккән велосипедчы һәрвакыт кичекмәстән туктарга тиеш.
13. Шоссе юл буйлап хэрэкэт иткэндэ велосипедчы рульне тотмыйча беркайчан да барырга хакы юк.
14. Тәүлекнең караңгы вакытында ике велосипдчы бер-бер артлы барганда ике велосипедчының да фаралары һэм арткы фонарьлары(яки арттагы кызыл яктылк кайтаргычлары)кабызылган булырга тиеш .
15. Велосипедта руль значегы,алгы фарасы ,арткы фонаре,тормозы булмаган велосипедта йөрергә ярамый.
16. Урамда велосипед юлы дигән билге булганда, шул юлдан гына барырга.
17.Транспорт средствосы артыннан барганда кирәк булган очракта туктарлык ара калдырырга кирәк.
18. Велосипедчы барганда уң як кырыннан җәяүлеләр хәрәкәтенә комачаулык тудырган шартлар сакланганда гына файдалана ала.
19.велосипедчы хәрәкәт тизлеген шартларга карап,юлның түшәлгәен һәм торышын,күз күреме ераклыгын,шулай ук юл хәрәкәтендә килеп чыга торган ситуацияләрне исәпкә алып һәм,ситуация таләп иткәндә теләсә кайсы вакытта тизлекне киметергә яки үз вакытында туктарга кирәклеген исәпкә алып.
№ 7 сорау: Рәсемдә күрсәтелгән сигнал нәрсәне аңлата?
Вопрос №7: Что означает сигнал, указанный на рисунке?
7. Җавап: Светофорсыз яки светофорлар ватык урыннарда юл хәрәкәтен көйләү өчен регулировщик басып торган очраклар да була. Регулировщик – юл чатының хуҗасы, аның күрсәтмәләре хәрәкәттә катнашучыларның барысы өчен: транспорт йөртүчеләр өчен дә, велосипед йөртүчеләр өчен дә, җәяүлеләр өчен дә мәҗбүри. Регулировщик гәүдә торышын үзгәртеп һәм куллары белән (шул исәптән жезл белән) билгеле бер ишарәләр ясап,хәрәкәтне идарә итә. Кызганычка каршы бу рәсемдә күрсәтелгәнчә регулировщикның командасы юк. Бу бернинди команда да бирми. Әмма регулировәик командалары шактый. Аларны белергә кирәк.
№ 8 сорау: Рәсемгә аңлатма бирегез. Транспорт йөртүче дөрес эшлиме?
Вопрос №8: Дайте разъяснение по рисунку. Правильно ли делает водитель транспорта?
8. Рәсемдә олы юлда ватык машина аварийка утларын яндырып юл кырында торганлыгы күрсәтелгән. Транспорт йөртүче знакны машинага бик якын куйган. Билге машинадан кимендә 30 метр ераклыкта урнаштырылырга, машина алдына да шундый ук билге куелырга тиеш . Шул ук буй юлдан килүче машина алдан ук ватык машина барлыгын белеп икенче буй юлга чыгып хәрәкәтне дәвам итсен, юл хәвефе килеп чыкмасын өчен ватык транспорт йөртүче шулай эшләргә тиеш. Хотя водитель включил аварийную сигнализацию, знак надо было выставить подальше, на расстоянии двадцати метров в населённом пункте и двадцать пять метров вне населённого пункта. Следовательно, водитель совершил ошибку.
№ 9 сорау: Рәсем буенча 5 җөмләдән торган кыска хикәя төзегез.
Вопрос №9: Напишите краткий рассказ в 5 предложениях по рисунку
9. Хикәя күргәнне генә сөйләп чыгу түгел, ә төрле тасвирлаулар белән әдәбият кануннары буенча язылган булырга тиеш. Рассказ должен содержать не только то, что мы видим на рисунке, а должен соответсвовать правилам литературы, с использованием красивых выражений.
№ 10 сорау: Мондый шартларда урам аркылы чыгарга мөмкинме? Мөмкин булса, ничек?
Вопрос №10: Можно ли, если можно как перейти улицу в данной ситуации?
10. Янгын сүндерү машинасы (01), милиция машинасы (02), “Ашыгыч ярдәм” машинасы (03) – мондый машиналар “махсус” машиналар дип аталалар. Мондый махсус транспорт чаралары, тавыш һәм яктылык сигналлары биреп, хәрәкәт иткәндә юлда өстенлекләргә ия булалар. Җәяүлеләр бу сигналларны күргәч һәм ишеткәч, махсус машиналар үткәнче тротуарда калырга тиешләр. Светофорда яшел ут янса да, махсус транспорт чараларына юл бирелергә тиеш. Шуңа күрә әлеге очракта юл аша чыгарга ярамый. Бары тик “Ашыгыч ярдәм” машинасы үтеп киткәннән соң, светофорда яшел ут янганда гына урам аркылы чыгарга ярый.
№ 11 сорау: Яшенле яңгыр вакытында урманда бер үзең калсаң, үзеңне ничек тотарга?
Вопрос №11: Как вести себя при грозе, если остался в лесу один?
11. Җавап: Әгәр дә урманда, басуда, яки елга буйларында йоргәндә яшенле яңгыр килгәнен күрсәгез тизрәк өйгә кайтырга кирәк. Әгәр кайтырга өлгермәсәгез, җир өстендә баскан рәвештә торырга кирәк, җир белән гәүдә мөмкин кадәр әзрәк тоташылган булырга тиеш. Яшеннән качмаска, җиргә ятмаска, агачларга якын килмәскә. Имән, тополь, чыршы агачлары яшенгә тиз бирешүчән, өрәңге белән каен агачларын яшен сирәк суга. Яшенле яңгыр вакытында урманда биек агачлар астына, бигрәк тә (нарат, имән) астына качмаска. Качу өчен агачлары биек булмаган куелыкны сайларга кирәк. Ялгыз биек агачлардан 30-40 метр читкә китәргә. Шулай ук элек яшен суккан агачлар булган җирдән дә читкәрәк китәргә кирәк. Каушамаска һәм агач янында тормаска кирәк, чөнки агачны яшен сугарга мөмкин. Бу очракта җиргә чүгәләп утыру отышлы булыр
№ 12 сорау: Терекөмешле термометр кай ягы белән куркынычлы?
Вопрос №12: Чем опасен ртутный термометр?
12. Терекөмеш белән бик нык агуланганда авызда тимер тәме, авызның коруы, хәтер начараюдан беленә. Мондый куркынычлык терекөмеш һава белэн үзара бәйләнештэ торган барлык булмәләрдә күзәтелә ала. Иң куркынычы, терекөмеш тамчыларының таралуы һәм аларның плинтус, идән ярыкларында, өй җиһазлары астында ялгыш гына тугелгән, чәчелгән терекөмешнен тамчыларын хлорид растворы белән җиярга кирэк, алар бу очракта кушылалар. Терекөмешле термометр ватылса, аның эчендәге терекөмеше вак шарчык-ларга берләшеп тәгәрәп палас астына, плентус астына яки идән ярыкларына кереп югала һәм без сулыйсы һавага агулы матдә -терекөмеш пары бүлеп чыгара. Терекөмеш һавада ачык булган очракта, бигрәк тә бүлмәләрдә кеше өчен зыянлы.Кешенең авызыннан тимер тәме килгән кебек була,казналыклары шешенә, көчле селәгәй агу, ялкынсыну һәм хәтер начарлану күзәтелә. Кешедә йөрәк һәм бөер эшчәнлеге начарая, хәл китү , аң югалтулар була. Терекөмешле термометр ватылган бүлмәне тимер хлориды белән эшкәртергә, юарга кирәк. Билгеле беренче чиратта бу турыда өлкәннргә әйтергә.
№ 13 сорау: Бу рәсемгә аңлатма бирегез.
Вопрос №13: Дайте разъяснение по этому рисунку?
13. Урманнарны янгыннан сакларга кирәк. Урман кешеләр яшәешенең төп чыгакларының берсе. Ул безнең сулар һавабызның сафлыгын, чисталыгын тәэмин итә. Бер сүндерелми калган шырпы меңләгән гектар урманнарны юк итәргә мөмкин. 1 төп агачтан мең шырпы ясап, ә 1 шырпыдан мең агачны юк итеп була.
№ 14 сорау: Бик тә агулы булган 5 төрле гөмбәне санап чыгыгыз.
Вопрос №14: Назовите 5 видов самых ядовитых гриб?
14. менә агулы гөмбәләрнең кайберләре. Белгән кешеләр ярдәмендә аларны танырга өйрәнергә кирәк. Рәсем ярдәмендә генә гөмбә танырга өйрәнеп булмый. Агулы гөмбәләр: 1 – панэолус; 2 – поплавок серый (сары калкавыч гөмбә); 3 – говорушка светящаяся (балкып торучы лыгырдык гөмбә); 4 – веселка обыкновенная (куандыргыч гөмбә) ;5 – бледная поганка ( аксыл томсык гөмбә яки зәһәр гөмбә); 6 – мухомор белый (весенний)(ак чебен гөмбәсе); 7 – мухомор красный (кызыл чебен гөмбәсе); 8 – шампиньон пестрый (чуар шампиньон); 9 – сыроежка рвотная (костыргыч ал гөмбә); 10 – валуй; 11 – энтолома.
№ 15 сорау: “Курск” су асты көймәсендә шартлау кайчан һәм ничек булды? Бу һәлакәттә ничә корбан булды?
Вопрос №15: Когда и как был взрыв в подводной лодке “Курск” и сколько там было жертв?
15. Подводная лодка (Курск) затонула в августе 2000 г. Там погибло 118 членов экипажа. Взрыв произошел в результате взрыва в одном из торпедных аппаратов этого подводного атомохода. “Курск” су асты көймәсе 2000 нче елның 12 августында Баренц диңгезендә өйрәнүләр вакытында шартлады. Бу һәләкәттә 118 кеше корбан булды. Һәлакәт барлыкка килүнең берничә версиясе бар : 1) торпеда аппаратлар бүлегендә шартлау, 2) чит су асты көймәсе белән бәрелү нәтиҗәсендә шартлау, 3) беренче отсектагы аккумуляторлар бүлегендә водород шартлап янгын чыгу нәтиҗәсендә.
ИКЕНЧЕ ПАКЕТ
Примерные ответы на задания 5-6 классов
ВТОРОЙ ПАКЕТ
Биредә укучылар җибәргән җаваплардан кайбер үрнәкләр бирелә. Бу җаваплар әле тулы аңлатмалар белән бирелгән дип булмый. Алар җаваплардан өзекләр генә.
Здесь предлагается выдержки из ответов некоторых команд. Их еще недостаточно считать полными ответами с комментарием.
БЕРЕНЧЕ ПАКЕТ биремнәренә җаваплар биредә
Ответы заданий ПЕРВОГО ПАКЕТА здесь
ӨЧЕНЧЕ ПАКЕТ биремнәренә җаваплар биредә
Ответы заданий ТРЕТЬЕГО ПАКЕТА здесь
ДҮTЕНЧЕ ПАКЕТ биремнәренә җаваплар биредә
Ответы заданий ЧЕТВЕРТОГО ПАКЕТА здесь
№ 1 сорау: Автомобиль йөртүче кая таба барырга ярый, кая таба барырга ярамый икәнен кайдан белә?
Вопрос №1: Откуда знает водитель куда ехать можно, а куда нельзя?
1. Автомобиль йөртүче кая таба барырга ярый, кая таба барырга ярамый икәнен юл билгеләренә, юлдагы тамга-сызыкларга (разметкалар), юлда күренеп торучы хәрәкәт итүче транспорт чараларының төрле сигналларына карап, регулировщик һәм светофорга, аның өстәмә секцияләренә карап белә. Юлдан баручы һәм юл аркылы чыгучы кешеләргә карата аеруча игътибарлы булырга кирәк. Иң әһәмиятлесе. Бердәм юлда йөрү кагыйдәләрен тулысы белән белә кирәк. Бу очракта зәңгәр төстәге җиңел машина юл кырында уңга борылырга ярамый дигән тыю билгесе булмаганлыктан уң якка борыла ала.2. Юлга сызылган сызык өзек-өзек булганда, юлның уң ягыннан баручы машина каршы хәрәкәт юлына борылып чыга ала (сул як поворотын яндырган машина), әгәр дә үзенең артыннан килүче машинаны башта уздырып җибәрсә.3.Бер үк юнәлештә хәрәкәт итүче машина үзеннән алда баручы машинаны поворот утын яндырган очракта, алдыннан баручы һәм арттыннан килүче машиналар белән ара ераклыгын күзәткәннән соң.
№ 2 сорау: Велосипед белән кайда йөрергә ярый, кайда ярамый икәнен ничек аңларга?
Вопрос №2: Как понять, где можно ездить на велосипеде, а где нельзя?
2. Где можно ездить на велосипеде, там поставлены знаки с рисунком велосипеда (не зачёркнутые и кроме запрещающих знаков). Рәсемдә сурәтләнгән кисәтү билгесе алда велосипед юлы бар икәнлеген аңлата. Шәһәрләрдә велосипед белән махсус велосипед юлларында гына йөрергә ярый, ә авылларда машина юлынан 1 метр эчкә кереп һәм велосипедта 12 яшь тулгач кына йөрергә ярый. Ә аннан кечерәкләргә болыннарда, паркларда, транспорт йорми торган урыннарда гына йөрергә ярый.
Велосипедчылар өчен түбәндәге тамгалар булырга мөмкин: велосипед юлы белән кисешү . монда велосипед белән йөрергә ярамый, монда велосипед белән йөрергә ярый.дигән юл билгеләре булырга мөмкин.
№ 3 сорау: Төрле төрдәге светофорларның сигналлары нәрсәне аңлата?
Вопрос №3: Что означает сигналы разнообразных светофоров?
3. 1.сигналлары вертикаль рәвештә урнаштырылган светофор. 2. сигналлары горизонталь рәвештә урнаштырылган светофор. Ул юл уртасына өскә куела 3. өстәмә секцияле светофор. Кызыл төс – туктарга, Сары төс - әзерләнергә, Яшел төс – юл ачык үтәргә ярый дигәнне аңлата. Өстәмә секцияле светофорлар, хәрәкәт күп булган юл чатларында транспорт хәрәкәтен мөмкин кадәр һәлакәтсез көйләү өчен куела.
№ 4 сорау: Күпсандагы юл билгеләрен ни өчен куялар һәм алар нәрсәне аңлата?
Вопрос №4: Зачем устанавливают и что означают многочисленные дорожные знаки?
4. Хәвефле юл, автобус һәм троллейбус тукталышы, велосипедта йөрү тыела, велосипед юлы, җәяүлеләргә юл аша чыгу урыны. Юлларда дөрес,хәвеф-хәтәрсез хәрәкәт итү өчен. Юл билгеләрен юлдагы һәлакәтләрне киметү өчен куела.
1 билге кисэт? билгесе – бик куркыныч юл,
2 билге: инфирмация к?рсәт? билгесе – автобус һәм троллейбус тукталышы,
3 билге: тыю белгесе – велосипедта йөр? тыела,
4 билге: боеру билгесе– велосипед юлының йөрү өлеше,
5 билге : информация к?рсәт? билгесе – җеяулеләр юлны аркылып чыгу урыны
№ 5 сорау: Урамнарга һәм юлларга сары һәм ак тасмаларны ни өчен сызалар һәм алар нәрсәне аңлата?
Вопрос №5: Зачем улицы и дороги разрисованы белыми и желтыми полосами и как они называются?
5. Они называются дорожной разметкой. Они необходимы для того чтобы пешеходы и водители знали где нужно ездить и переходить улицы, а так же для многого другого. Юл тамгалары ике төрле була: горизонталь һәм вертикаль. Горизонталь тамгалардан: өзек-өзек сызыклар юлны ике өлешкә бүлә, транспорт белән кисеп чыгарга ярый. Тоташ сызыклар булганда да юлны ике өлешкә бүлә, әмма транспорт белән кисеп чыгарга ярамый. Махсус үтә калын сызыклар да, сары төстәге сызыклар да булырга мөмкин.
Юлларда билгеле режим һэм хәрәкәт тәртибен билгеләү өчен сызыла. Юлга сызылган тамгалар транспорт агымнарын аеру өчен, юлның куркыныч урыннарын, чикләрен һәм йөрү өлешенең чикләрен билгели.Транспорт чараларының туктау урынын күрсәтә. Юл тамгалары җәяүлеләр өчен дә, юлны аркылып чыгу урыннарына сызыла.
№ 6 сорау: Велосипедта йөрүнең төп кагыйдәләре турында сөйләгез.
Вопрос №6: Расскажите о об основных правилах езды на велосипеде?
6. Велосипедта йөрү кагыйдәләре күп. Менә кайберләре:
1.Караңгы вакытта велосипедта алгы фара артны фонарь кабызылган яки арткы якта кызыл яктылык кайтаргыч урнаштырылган булырга тиеш.
2. Велосипедта шоссе буйлап берсе артыннан икенчесе бер рәт булып бара алалар.
3.Велосипедта пассажирлар утыртып йөртергә тыела.
4.Велосипедчы хәрәкәтенең юнәлеше үзгәртү турында кисәтү сигналын хәрәкәт юәлешен үзгәрткәндә һәрвакыт бирергэ тиеш.
5. Звонок .алгы фароны.артны фонаре һәм бер-берсеннән бәйсез эшли торган ике тормазы булмаган велосипедта йөрергә ярамый.
6. Әгәр шоссе юлда өзек-өзек аркылы сызыклар белән билгеләнгән булса өч юл полосасы билгеләнгән булса үтеп йөрү өлеше кырыеннан бер метр ара калдырып уң як юл полосасы буйлап барырга кирәк.
7.Әгәр велосипедчы башка төр транспорт средствосын узып китәргә теләсә.ул үзенеңнияте турында кисәтү сигналы бирергә тиеш.
8.Хәрәкәт көйләнелә торган чатта борыла торган велосипедчы светофорның яшел сигналына карап урам аша чыгучы җәяүле лэргә юл бирергә тиеш.
9.Әгәр тимер юл аркылы чыгу урынында шлагбаум төшә башлаган булса яки тавыш сигналы бирелсә аркылы чыгу керү тыела.
10.Хәрәкәт юнәлешен сулга үзгәртү турында кисәтү сигналы велосипедчы сул кулын төгэл итеп янга сузып бирэ.
11.Форма кигән милиция сотруднигы яки дружиначы велосипедчыны туктата ала.теләсэ нинди шартларда велосипедчы милиция сотруднигы яки дружиначы таләплэренэ буйсынырга тиеш.
12. Юл-транспорт вакыйгасына эләккән велосипедчы һәрвакыт кичекмәстән туктарга тиеш.
13. Шоссе юл буйлап хэрэкэт иткэндэ велосипедчы рульне тотмыйча беркайчан да барырга хакы юк.
14. Тәүлекнең караңгы вакытында ике велосипдчы бер-бер артлы барганда ике велосипедчының да фаралары һэм арткы фонарьлары(яки арттагы кызыл яктылк кайтаргычлары)кабызылган булырга тиеш .
15. Велосипедта руль значегы,алгы фарасы ,арткы фонаре,тормозы булмаган велосипедта йөрергә ярамый.
16. Урамда велосипед юлы дигән билге булганда, шул юлдан гына барырга.
17.Транспорт средствосы артыннан барганда кирәк булган очракта туктарлык ара калдырырга кирәк.
18. Велосипедчы барганда уң як кырыннан җәяүлеләр хәрәкәтенә комачаулык тудырган шартлар сакланганда гына файдалана ала.
19.велосипедчы хәрәкәт тизлеген шартларга карап,юлның түшәлгәен һәм торышын,күз күреме ераклыгын,шулай ук юл хәрәкәтендә килеп чыга торган ситуацияләрне исәпкә алып һәм,ситуация таләп иткәндә теләсә кайсы вакытта тизлекне киметергә яки үз вакытында туктарга кирәклеген исәпкә алып.
№ 7 сорау: Рәсемдә күрсәтелгән сигнал нәрсәне аңлата?
Вопрос №7: Что означает сигнал, указанный на рисунке?
7. Җавап: Светофорсыз яки светофорлар ватык урыннарда юл хәрәкәтен көйләү өчен регулировщик басып торган очраклар да була. Регулировщик – юл чатының хуҗасы, аның күрсәтмәләре хәрәкәттә катнашучыларның барысы өчен: транспорт йөртүчеләр өчен дә, велосипед йөртүчеләр өчен дә, җәяүлеләр өчен дә мәҗбүри. Регулировщик гәүдә торышын үзгәртеп һәм куллары белән (шул исәптән жезл белән) билгеле бер ишарәләр ясап,хәрәкәтне идарә итә. Кызганычка каршы бу рәсемдә күрсәтелгәнчә регулировщикның командасы юк. Бу бернинди команда да бирми. Әмма регулировәик командалары шактый. Аларны белергә кирәк.
№ 8 сорау: Рәсемгә аңлатма бирегез. Транспорт йөртүче дөрес эшлиме?
Вопрос №8: Дайте разъяснение по рисунку. Правильно ли делает водитель транспорта?
8. Рәсемдә олы юлда ватык машина аварийка утларын яндырып юл кырында торганлыгы күрсәтелгән. Транспорт йөртүче знакны машинага бик якын куйган. Билге машинадан кимендә 30 метр ераклыкта урнаштырылырга, машина алдына да шундый ук билге куелырга тиеш . Шул ук буй юлдан килүче машина алдан ук ватык машина барлыгын белеп икенче буй юлга чыгып хәрәкәтне дәвам итсен, юл хәвефе килеп чыкмасын өчен ватык транспорт йөртүче шулай эшләргә тиеш. Хотя водитель включил аварийную сигнализацию, знак надо было выставить подальше, на расстоянии двадцати метров в населённом пункте и двадцать пять метров вне населённого пункта. Следовательно, водитель совершил ошибку.
№ 9 сорау: Рәсем буенча 5 җөмләдән торган кыска хикәя төзегез.
Вопрос №9: Напишите краткий рассказ в 5 предложениях по рисунку
9. Хикәя күргәнне генә сөйләп чыгу түгел, ә төрле тасвирлаулар белән әдәбият кануннары буенча язылган булырга тиеш. Рассказ должен содержать не только то, что мы видим на рисунке, а должен соответсвовать правилам литературы, с использованием красивых выражений.
№ 10 сорау: Мондый шартларда урам аркылы чыгарга мөмкинме? Мөмкин булса, ничек?
Вопрос №10: Можно ли, если можно как перейти улицу в данной ситуации?
10. Янгын сүндерү машинасы (01), милиция машинасы (02), “Ашыгыч ярдәм” машинасы (03) – мондый машиналар “махсус” машиналар дип аталалар. Мондый махсус транспорт чаралары, тавыш һәм яктылык сигналлары биреп, хәрәкәт иткәндә юлда өстенлекләргә ия булалар. Җәяүлеләр бу сигналларны күргәч һәм ишеткәч, махсус машиналар үткәнче тротуарда калырга тиешләр. Светофорда яшел ут янса да, махсус транспорт чараларына юл бирелергә тиеш. Шуңа күрә әлеге очракта юл аша чыгарга ярамый. Бары тик “Ашыгыч ярдәм” машинасы үтеп киткәннән соң, светофорда яшел ут янганда гына урам аркылы чыгарга ярый.
№ 11 сорау: Яшенле яңгыр вакытында урманда бер үзең калсаң, үзеңне ничек тотарга?
Вопрос №11: Как вести себя при грозе, если остался в лесу один?
11. Җавап: Әгәр дә урманда, басуда, яки елга буйларында йоргәндә яшенле яңгыр килгәнен күрсәгез тизрәк өйгә кайтырга кирәк. Әгәр кайтырга өлгермәсәгез, җир өстендә баскан рәвештә торырга кирәк, җир белән гәүдә мөмкин кадәр әзрәк тоташылган булырга тиеш. Яшеннән качмаска, җиргә ятмаска, агачларга якын килмәскә. Имән, тополь, чыршы агачлары яшенгә тиз бирешүчән, өрәңге белән каен агачларын яшен сирәк суга. Яшенле яңгыр вакытында урманда биек агачлар астына, бигрәк тә (нарат, имән) астына качмаска. Качу өчен агачлары биек булмаган куелыкны сайларга кирәк. Ялгыз биек агачлардан 30-40 метр читкә китәргә. Шулай ук элек яшен суккан агачлар булган җирдән дә читкәрәк китәргә кирәк. Каушамаска һәм агач янында тормаска кирәк, чөнки агачны яшен сугарга мөмкин. Бу очракта җиргә чүгәләп утыру отышлы булыр
№ 12 сорау: Терекөмешле термометр кай ягы белән куркынычлы?
Вопрос №12: Чем опасен ртутный термометр?
12. Терекөмеш белән бик нык агуланганда авызда тимер тәме, авызның коруы, хәтер начараюдан беленә. Мондый куркынычлык терекөмеш һава белэн үзара бәйләнештэ торган барлык булмәләрдә күзәтелә ала. Иң куркынычы, терекөмеш тамчыларының таралуы һәм аларның плинтус, идән ярыкларында, өй җиһазлары астында ялгыш гына тугелгән, чәчелгән терекөмешнен тамчыларын хлорид растворы белән җиярга кирэк, алар бу очракта кушылалар. Терекөмешле термометр ватылса, аның эчендәге терекөмеше вак шарчык-ларга берләшеп тәгәрәп палас астына, плентус астына яки идән ярыкларына кереп югала һәм без сулыйсы һавага агулы матдә -терекөмеш пары бүлеп чыгара. Терекөмеш һавада ачык булган очракта, бигрәк тә бүлмәләрдә кеше өчен зыянлы.Кешенең авызыннан тимер тәме килгән кебек була,казналыклары шешенә, көчле селәгәй агу, ялкынсыну һәм хәтер начарлану күзәтелә. Кешедә йөрәк һәм бөер эшчәнлеге начарая, хәл китү , аң югалтулар була. Терекөмешле термометр ватылган бүлмәне тимер хлориды белән эшкәртергә, юарга кирәк. Билгеле беренче чиратта бу турыда өлкәннргә әйтергә.
№ 13 сорау: Бу рәсемгә аңлатма бирегез.
Вопрос №13: Дайте разъяснение по этому рисунку?
13. Урманнарны янгыннан сакларга кирәк. Урман кешеләр яшәешенең төп чыгакларының берсе. Ул безнең сулар һавабызның сафлыгын, чисталыгын тәэмин итә. Бер сүндерелми калган шырпы меңләгән гектар урманнарны юк итәргә мөмкин. 1 төп агачтан мең шырпы ясап, ә 1 шырпыдан мең агачны юк итеп була.
№ 14 сорау: Бик тә агулы булган 5 төрле гөмбәне санап чыгыгыз.
Вопрос №14: Назовите 5 видов самых ядовитых гриб?
14. менә агулы гөмбәләрнең кайберләре. Белгән кешеләр ярдәмендә аларны танырга өйрәнергә кирәк. Рәсем ярдәмендә генә гөмбә танырга өйрәнеп булмый. Агулы гөмбәләр: 1 – панэолус; 2 – поплавок серый (сары калкавыч гөмбә); 3 – говорушка светящаяся (балкып торучы лыгырдык гөмбә); 4 – веселка обыкновенная (куандыргыч гөмбә) ;5 – бледная поганка ( аксыл томсык гөмбә яки зәһәр гөмбә); 6 – мухомор белый (весенний)(ак чебен гөмбәсе); 7 – мухомор красный (кызыл чебен гөмбәсе); 8 – шампиньон пестрый (чуар шампиньон); 9 – сыроежка рвотная (костыргыч ал гөмбә); 10 – валуй; 11 – энтолома.
№ 15 сорау: “Курск” су асты көймәсендә шартлау кайчан һәм ничек булды? Бу һәлакәттә ничә корбан булды?
Вопрос №15: Когда и как был взрыв в подводной лодке “Курск” и сколько там было жертв?
15. Подводная лодка (Курск) затонула в августе 2000 г. Там погибло 118 членов экипажа. Взрыв произошел в результате взрыва в одном из торпедных аппаратов этого подводного атомохода. “Курск” су асты көймәсе 2000 нче елның 12 августында Баренц диңгезендә өйрәнүләр вакытында шартлады. Бу һәләкәттә 118 кеше корбан булды. Һәлакәт барлыкка килүнең берничә версиясе бар : 1) торпеда аппаратлар бүлегендә шартлау, 2) чит су асты көймәсе белән бәрелү нәтиҗәсендә шартлау, 3) беренче отсектагы аккумуляторлар бүлегендә водород шартлап янгын чыгу нәтиҗәсендә.
Используются технологии uCoz